Daar stond ik dan, het middelpunt van een groepje lachende mannen. De blik in hun ogen interpreteerde ik als spottend, een beetje honend zelfs. Ikzelf lachte mee als een boer met kiespijn en had een verbaasde uitdrukking op mijn gelaat. Op tafel lag een schitterende, ijzeren Kommageense pijlpunt.
Het verhaal speelt zich af in 2003. Gedurende een paar maanden ben ik al in het Zuidoosten van Turkije, op de berg Nemrud om precies te zijn. Ik maak deel uit van een team dat de restauratie van het grafmonument van koning Antiochos voor ogen heeft. De tien meter hoge Godenbeelden die het graf omgeven zijn toe aan revisie. De tand des tijds en de vele aardbevingen in het gebied hebben het eens zo trotse monument danig aangetast.
Ik fungeerde -tijdens de drie jaar durende restauratie- als Logistic and Financial Manager van het project, voerde survey’s rondom de berg uit, en verrichtte hand en span diensten aan de diverse deskundigen op de berg.
Speciaal voor het project had ik mijn metaaldetector, een Tesoro Lobo Super Traq met ellipsvormige schotel, ingevoerd in Turkije. Op zich is dat al een belevenis, eindeloze controles van de detector en mijn paspoort. Gelukkig had ik toestemming van het Ministerie van Cultuur middels een schrijven dat voorzien was van het grootst aantal stempels dat ik ooit had gezien. Daarmee werd elk probleem binnen de korst mogelijke tijd opgelost. In Turkije is het ten strengste verboden artefacten het land uit te voeren. Een man met een detector is bij aankomst al verdacht!
Terug naar de berg. Voor de campagne van 2003 stond o.a. de bouw van een restauratiehuis en de herbouw van een platform op het programma. Bij beide activiteiten zou de oorspronkelijke bodem te voorschijn komen. Reden genoeg om deze terreinen af te gaan piepen. Dagenlang ben ik er mee bezig geweest. Op de plek waar het restauratiehuis later zou verrijzen vond ik gesmede spijkers, dit tot grote opwinding van de Commissarissen. Turkse mensen aangesteld door de overheid, betaald door ons, die moesten toezien op het correct uitvoeren van het plan van aanpak. Geen flexibele personen, kan ik u uit eigen ervaringen meedelen. Ze behandelden de vijf gevonden spijkers als nationale schatten. Voor mij slechts een bewijs van eerdere, maximaal 150 jaar geleden, menselijke activiteit. De eerdere onderzoekers van de berg maken nergens melding van een ijzeren spijkervondst tijdens het schoonmaken van de terrassen. DEs te meer bewijs, dat de spijkers niet oud zijn, bovendien waren ze niet of nauwelijks gecorrodeerd.
Ik kan nu wel toegeven dat ik in het “piepen” steeds minder aardigheid kreeg, alles went. Zelfs als je een metaaldetector mag gebruiken op 2150 meter hoogte, op een UNESCO werelderfgoed monument, in de mooiste omgeving van de wereld. En dan vijf onbeduidende spijkers. Niet bepaald motiverend. De andere plek, het platform voor een meters hoog beeld van een leeuw, had ook al niets opgeleverd. Diep in gedachte liep ik de berg af, niet op de omgeving lettend. Een  buiteling van enkele meters was het gevolg. Een verdraaide knieschijf en nogal wat schaafwonden werden gevolgd door een aantal niet te herhalen scheldwoorden. De Tesoro bleef ongedeerd.
De volgende ochtend weerhield een opgezwollen knie mij mee te gaan naar de site. Bureaudienst in 45 graden, niet een dag die in mijn herinnering blijft.
Tegen zeven uur ‘s avonds kwam het team in Minibusjes terug. Normaal gesproken zijn we uitgeput. Nu zag ik alleen maar lachende gezichten en allen keken vergenoegd in mijn richting. Voor dat ik het wist was ik omringd door mannen die me op de schouder klopten, feliciteerden me zelfs. Ik werd meegenomen naar een tafel. Een doek werd voorzichtig uitgerold en toen lag voor me een zeer goed geconserveerde, nauwelijks gecorrodeerde pijlpunt. Ze heeft een lancetvormig blad, uitlopend in een nu omgebogen punt. Tussen het blad en de lange pin -bedoelt voor schachting in hout- bevindt zich een ring. De omgebogen punt bewijst dat ze gebruikt is. Inclusief pin meet ze 10 cm.
De arbeiders waren uitgelaten omdat ik wekenlang tevergeefs gespeurde met modern materiaal en niets gevonden had. Tijdens het verwijderen van stenen op de plaats waar het voetstuk van de leeuw hersteld werd, vond een van hen op het oog de fraaie Kommageense éépijlpunt. De man, Osman Aydin, was zo enthousiast dat hij er onmiddellijk mee naar een archeoloog liep. Er bestaan dan ook geen foto’s van het in situ gevonden artefact. Helaas.
Iedere volgende keer dat ik de detector meenam naar het monument op de berg, zag ik de glimlachende blikken van de Turkse medewerkers. Ze hadden geen vertrouwen meer in de Tesoro. Het enige wat ik nog vond waren de lipjes van cola blikjes, achtergelaten door toeristen. Achteraf bezien een fantastische ervaring, piepen op een zo’n hoog gelegen monument van UNESCO. Wie kan het zeggen! Maar toen een ietwat teleurstellende ervaring. Ik had er meer van verwacht.

Determinatie van de Kommageense pijlpunt

We moeten even terug in de tijd. Het is vlak na de Tweede Wereldoorlog, vanuit de Verenigde Staten vertrek een vrouw per boot naar Turkije. Ze wil naar de Nemrud. Het zal -na aankomst in een Turkse havenplaats- nog een paar maanden duren voordat ze op de top van de berg staat. Het laatste stuk is problematisch, er loopt geen pad, de karavaan bestaande uit helpers, materiaal, proviand en ezels komt moeizaam vooruit. Maar uiteindelijk komt Thérèsa Goell op de top aan. Ze is zo onder de indruk van de berg en haar monument dat Thérèsa Goell besluit hier haar archeologisch levenswerk te verrichten. Meer dan 25 jaar zal ze jaarlijks terugkeren, de terrassen van de Nemrud opschonen en documenteren. Slechts als de weersomstandigheden te slecht werden, vertrok Goell. Haar tentje (!) was jammer genoeg niet bestand tegen de stormachtige winden die in oktober rondom de berg waaien. Thérèsa Goell heeft in totaal 6 pijlpunten gevonden, allen waren beschadigd aan de punt. Ze dateren tussen de 5e eeuw en begin 1e eeuw voor Christus. Goell heeft exact dezelfde pijlpunt gevonden. Ook van andere Kommageense (het koninkrijk waarover de stichter van het monument regeerde) sites kennen we dit soort. Ze lijkt heel veel op types die voorkomen in Anatolië, alleen de ring onderaan de pijlpunt is breder. Zodat er rekening mee gehouden moet worden dat het een Kommageense pijlpunt variant is. Datering 1e eeuw voor Christus. Dus uit de tijd van Antiochos I en de bouw van het monument. Blijft over de vraag hoe een Kommageense  pijlpunt daar terecht is gekomen. Is het omdat er een gevecht heeft plaatsgevonden? Misschien is de pijl afgeschoten tijdens de jacht? Misschien is ze gewoon verloren? Een heleboel misschiens, we zullen het nooit weten.

Klik hier voor meer verhalen van de Verteller van het Oude en zijn vondsten