Antiochos IV werd vlak voor of in het jaar 17 uit het huwelijk tussen Antiochos III en Iotape (broer en zus)geboren. In datzelfde jaar stierf zijn vader, Kommagene verloor daarmee haar koning. Antiochos IV moet in ieder geval te jong zijn geweest om hem op te volgen. De adel van Kommagene wilde deel van het Romeinse Rijk blijven uitmaken terwijl het gewone volk de koninklijke traditie van erfopvolging het liefst voortzette. Volgens de Romeinen lag Kommagene binnen hun rijk, aan de overkant van de Euphraat lag het Partische rijk, en daarom behoorde het een provincie van Rome te blijven. Keizer Tiberius gaf de oostelijke delen van het Romeinse Rijk aan zijn aangenomen zoon Germanicus. Hij was het die bepaalde dat Kommagene een Romeinse provincie werd en direct vanuit Rome werd aangestuurd.
Antiochos IV onder keizer Caligula
Nieuwe keizer, nieuwe inzichten. In 37 werd Caligula keizer. Het schijnt dat Antiochos IV goed met hem kon opschieten. Hij en zijn vrouw Iotape (zuster van Antiochos en vernoemd naar hun moeder!) verbleven al jaren aan het hof van de keizer in Rome. In leeftijd zullen de koning en keizer elkaar niet veel hebben ontlopen.
Caligula wordt vaak als een tirannieke en slechte keizer omschreven. Voor ons verhaal geldt dat niet. In 38 herstelde hij de koninklijke familie op de troon van Kommagene. Het land bleef een vazalstaat met een vazal koning, dat dan weer wel. Om dit op de vriendschap tussen beide mannen terug te voeren, gaat wel heel ver. Ook Pontus werd omstreeks dezelfde tijd, deze “gunst” verleend. Niet ongebruikelijk dus in de Romeinse tijd.
Over Antiochos IV is in de oudheid door vele auteurs geschreven. In de bewaard gebleven berichten komt naar voren dat Antiochos IV de rijkste onder de koningen in het oostelijk deel van het Romeinse rijk was. Caligula gunde hem de belastinginkomsten van zijn koninkrijk en gaf Antiochos een genoegdoening over de jaren dat hij deze niet had kunnen innen. In totaal ging het om een bedrag van 100 miljoen sesterces. In een eerder artikel over een restauratie op de Nemrud in de oudheid,heb ik Antiochos IV als een mogelijke opdrachtgever onder uw aandacht gebracht. Hij had er zeker de middelen toe. In tegenstelling tot zijn voorgangers droeg Antiochos IV op de tijdens zijn bewind geslagen munten niet meer de zo kenmerkende Armeense tiara maar een diadeem. In het muntenoverzicht van Kommagene zoekt u tevergeefs naar munten van de laatste Kommageense koning. Ik heb bewust gekozen het overzicht te laten beginnen en eindigen bij een zelfstandige en onafhankelijke koning. En dat is zeker bij Antiochos IV niet het geval. Dansen naar de pijpen van de Romeinen is meer zijn (gedwongen) credo. Vlak voor diens dood trok Caligula in 41 -de keizer regeerde maar vier jaar voordat hij werd vermoord- het koningschap van Antiochos IV weer in. Wat hiervoor de reden is geweest, weten we niet.
Antiochos IV onder keizer Claudius
In ieder geval was de volgende Romeinse Keizer – Claudius- de Kommageense vorst gunstiger gezind. Nog in 41 (of begin 42) werd hij wederom aangesteld als koning van Kommagene. Dat Antiochos IV uitstekend met Claudius overweg kon, blijkt wel uit het feit dat hem de eretitel Philokaisan (vriend van de koning) werd toegekend. Zijn aanspreektitel aan het hof was Gaios Ioulios Antiochos.
Claudius was een harde werker, hij zette zich flink in voor het verbeteren van het bestuur van het Rijk. Misschien mede door zijn grote belezenheid wist hij voor veel bestuurlijke problemen meestal snel een antwoord te vinden. Hij vergrootte en verbeterde flink de organisatie van het overheidsapparaat. Belangrijk voor Rome was dat hij de haven Ostia, waar het graan voor Rome vanuit Sicilië, Egypte en Afrika binnenkwam, flink liet uitbreiden en extra pakhuizen liet bouwen zodat de graanvoorziening voor de stad beter gewaarborgd was. Over het algemeen wordt Claudius beschouwd als een goede keizer. Als wapenfeit staat het begin van de verovering van Brittania op zijn conto. Maar feit blijft dat hij liever in zijn studeerkamer zat dan in de publiciteit trad. Mogelijk had dat te maken met het feit dat hij stotterde, mank liep en waarschijnlijk spastisch was. Aan het hof was is in zijn jeugd er behoorlijk de spot mee gedreven, niet in de laatste plaats door zijn voorganger Caligula. Maar tussen Antiochos en Claudius klikte het. Toen de Kommageense vorst in 52 “gevraagd” werd een opstand neer te slaan in o.a. Cilicia, gehoorzaamde hij onmiddellijk.
Claudius trouwde vier keer. Zijn laatste echtgenote -Agrippina- was de dochter van zijn broer. Toen hij haar zoon als zijn opvolger aanwees, ten koste van zijn uit een eerder huwelijk geboren zoon Brittanicus, vermoordde Agrippina -met behulp van een lijfarts- hem op 13 oktober 54.
Antiochos IV onder keizer Nero
Op zestien jarige leeftijd werd Nero, zoon van Agrippina, tot Romeinse keizer gekroond. Voor Kommagene en Antiochos veranderde er niet veel. Sterker nog, Kommagene werd groter dan ooit te voren. Nero schonk Cilicia (kuststrook in Z-O Turkije) aan het koninkrijk en maakte het daarmee machtiger en groter dan onder de regering van Antiochos I. Vermoedelijk gebeurde dat in 58 toen Antiochos IV succesvol optrok tegen de Armeense vorst Tridates I die in opstand tegen de Romeinen was gekomen. Gedurende de regering van Nero heeft Antiochos hem vaker militair bijstand verleend. Twee jaar voor de zelfgekozen gewelddadige dood van de keizer (†68) leverde Kommagene 2000 strijders te paard en 3000 boogschutters (!) om een Joodse opstand neer te slaan.
Na de dood van Nero ontstond in het Romeinse onenigheid over de opvolging. Een gewelddadig jaar ging voorbij.
Antiochos IV onder keizer Vespasianus
In 69 werd uiteindelijk Vespasianus tot keizer gekozen. Hij bleek een goede bestuurder die zich minder met pracht en praal omgaf dan zijn voorgangers. Hij stond bekend als een zuinige krentenweger, maar dat was vooral om de lege schatkist weer te vullen en om bescheiden te blijven. Hij deed, net als zijn voorgangers, ook een beroep op Antiochos IV. De zoon van Vespasianus, de latere keizer Titus, belegerde in 70 Jeruzalem. Antiochos IV en diens zoon Epiphanes waren hem daarbij behulpzaam, waarbij vooral de kracht en moed van Epiphanes opviel. Uiteindelijk viel Jeruzalem. Van Vespasianus ontvingen de Kommageense edelen geen beloning en konden ze ook niet rekenen op veel vertrouwen van de keizer.
-Een klein intermezzo-
Toen ik in 2002 aan het restaureren was op de Nemrud kwam er een oude, kale man op mij aflopen. Zijn norse gezichtsuitdrukking viel direct op. Zijn stem klonk geïrriteerd. Waarom ik meehielp het heidense graf te herstellen? Wist ik dan niet dat de koning die hier begraven lag, meegeholpen had aan de verovering van Jeruzalem. Zo’n man moet niet vereerd worden, laat de boel maar instorten!
Toen ik uitlegde dat Antiochos I daar niets mee te maken had, maar dat het een van de nakomelingen was die geholpen had bij de belegering van Jeruzalem, geloofde hij mij niet. Woedend vertrok hij, mij en de koning beschimpend. Tja, zelfs bijna 2000 jaar later kunnen sommige mensen de geschiedenis niet achter zich laten.
Terug naar het verhaal. Antiochos IV komt uiteindelijk in moeilijkheden. De gouverneur van Syria, Ceceninus Paetus, vertelde aan Vespasianus dat Antiochos en zijn zoon Epiphanes een opstand tegen Rome aan het voorbereiden waren. Ze zouden een pact gesloten hebben met de Parthen. De keizer was direct bezorgd. Kommagene ligt strategisch aan de Euphraat, er zijn drie oversteekplaatsen. Een vijandelijk leger zou dus gemakkelijk met hulp van Kommageense koning, het Romeinse Rijk binnen kunnen vallen.
Paetus onderneemt direct actie, met twee legioenen en hulp van bevriende koning uit de regio valt hij Kommagene binnen. Op weerstand stuit hij niet. Het leger van Kommagene staat niet paraat en Antiochos IV denkt er niet over om verzet te bieden. Hij vertrouwt erop de keizer zijn onschuld te kunnen bewijzen. Hij vlucht uit Samosata met een deel van zijn getrouwen. De stad en het land aan de Romeinen overlatend.
Uiteindelijk wordt Antiochos IV gevangen genomen en geboeid op weg naar Rome gestuurd. De keizer ontvangt het bericht van de verovering van Kommagene en het geboeid laten afvoeren van diens koning. Vespasianus gebiedt direct de koning van zijn boeien te ontdoen en hem tijdelijk in een luxueus huis -ter herstel- onder te brengen. Later wordt Antiochos -en zijn vrouw- in alle rust en voorzien van egards naar Rome gebracht. Hij voegt zich daar bij zijn zoons.
Of het verhaal van de samenzwering tegen Rome waar is, weten we niet. Aannemelijk is ze niet. Na 34 jaar op de troon van Kommagene gezeten te hebben, verdwijnt Antiochos IV uit ons blikveld. Het schijnt dat Kommageense koninklijke familie lang aan het Romeinse hof geleefd heeft, voorzien van respect en eer, passend bij een trouwe (?) vazal van Rome. Over de sterfdatum van Antiochos IV is niets bekend.