In het jaar 38 v. Chr. (volgens velen in 36) sterft koning Antiochos I van Kommagene. Hij wordt opgevolgd door zijn zoon Mithradates II. De nieuwe heerser over het koninkrijk kennen we heden ten dage van de grafmonumenten in Karakuş en -zei het niet omstreden- Sesönk. Het eerste gewijd aan zijn moeder Isias(de Geliefde) Philostorgos, zijn zusters Antiochis en Laodice en nichtje Aka -dochter van Antiochis).
Het tweede zou zijn eigen begraafplaats moeten zijn. Ik geloof daar niet zo zeer in, de bewijsvoering ontbreekt ten ener male, zodat het graf in Sesönk net zo goed aan een rijke Kommageense familie kan worden toegeschreven.
Mithradates II was voordat hij alleenheerser werd, mogelijk al co-regent. Geen onbekend verschijnsel in Kommagene. Zijn vader Antiochos I was op jonge leeftijd ook al mede-regent geweest.
In de literatuur wordt het jaar 62 v. Chr. genoemd dat Mithradates II samen met zijn vader ging regeren. Een ietwat vroege datum aangezien Mithradates II op dat moment erg jong moet zijn geweest. Op een zeldzame munt, geslagen aan het eind van de regeerperiode van Antiochos I, worden beiden als regent aangemerkt. Ook hier past een kritische opmerking bij. Het was niet ongewoon dat een overleden vorst geëerd werd door diens opvolger door een gezamenlijke munt te slaan. We kennen hiervoor vele voorbeelden. Het definitieve bewijs ontbreekt voor het co-regentschap, al lijkt ze zeer waarschijnlijk.
Antiochos I liet vermoedelijk zijn zonen afbeelden op het Oostterras van de Nemrud. We zien de stele van Mithradates II tegenwoordig oneerbiedig op de grond liggen. Ze is gebroken en heeft zwaar te lijden gehad van het weer. De toekomstige koning steekt ter begroeting zijn rechterhand op, met zijn linker heeft hij zijn lange zwaard vast. Mithradates II draagt een puntige tiara. De stele naast Mithradates II behoort waarschijnlijk toe aan zijn broer, waarvan we de naam niet kennen. In de loop van ons verhaal zal hij nog een rol spelen. De derde behoort toe aan de tweede broer, Antiochos II.
Het lijkt wel of met de dood van Antiochos I onze bronnen een beetje opdrogen. Hadden we voorheen nog diverse inscripties, bijvoorbeeld achterop de beelden op de Nemrud of in Arsameia, nu moeten we het doen met enkele summiere Romeinse bronnen.
In het jaar 31 v. Chr. duikt Mithradates II hierin op. Hij koos de kant van Antonius in diens strijd tegen Octavianus, de latere keizer Augustus. Beiden waren in een heftige onderlinge strijd verwikkeld met als inzet de erfenis en opvolging van Julius Caesar. De slag bij Actium, waarin Mithradates II aan de kant van Antonius vocht, vormde het hoogtepunt in de confrontatie tussen de beiden. Antonius moest vluchten naar Egypte, terug naar zijn geliefde Cleopatra. Mithradates II trok zich terug in Kommagene. De zegevierende Octavianus toonde zich opvallend mild tegenover het hem afvallige koninkrijk. Mithradates II mocht zelfs zijn troon behouden, maar met de zelfstandigheid van Kommagene was het gedaan. Ze werd een vazalstaat van Rome. Doliche en Zeugma, belangrijke plaatsen in Kommagene, kwamen direct onder Romeins bestuur. Mithradates II laat de titel Philhellen (vriend van de Grieken) vallen en adopteert daarvoor in de plaats Philorhomaeus (vriend van de Romeinen). Blijkbaar hiermede zijn trouw aan Rome bevestigend.
In 29 v. Chr. stuurt Mithradates II een gezant naar Rome. Inmiddels heeft hij een hoogoplopend (?) geschil met zijn broer Antiochos II. Deze laatste laat de gezant vermoorden. Daarop stuurt Octavianus een dagvaarding naar Antiochos II, deze verschijnt voor de senaat en wordt ter dood veroordeeld. Het vonnis wordt in Rome verstrekt. Hier houdt de informatie over Mithradates II al zo ongeveer op. We weten zelfs niet met zekerheid of hij getrouwd is geweest. Een Griekse vrouw genaamd Laodice (net zoals zijn zuster) wordt door sommigen als echtgenote opgevoerd. Hij sterft waarschijnlijk kinderloos want hij wordt opgevolgd door Mithradates III, zoon van de onbekende broer. Volgens sommige bronnen is deze door Mithradates II vermoord. Dat lijkt me zeer onwaarschijnlijk, want waarom zou Mithradates II de zoon van zijn broer dan in 20 v. Chr. de troon van Kommagene laten bestijgen?
Misschien dat in de toekomst de onbekende zoon van Antiochos I en vader van Mithradates III, een naam krijgt. Mogelijkerwijs heette hij Samos. De grootste monumenten in Kommagene zijn hierothesion, gewijd aan Antiochos, Mithradates en Samos. Wie weet.
Resumé Mithradates II
Over het leven van Mithradates II zijn we slecht geïnformeerd. Het is informatie sprokkelen uit diverse bronnen, het levert geen goed beeld op van de opvolger van Antiochos. We weten iets over zijn co-regent schap -en dan ook met de grootst mogelijke voorzichtigheid-, over zijn strijd aan de zijde van Antonius, de dood van zijn broer Antiochos II en over zijn opvolger. Dat is alles, niet veel over een koning die 16 jaar (of 18) op troon van Kommagene heeft gezeten.
Mithradates II – een dankwoord
Mijn dank gaat uit naar Prof. Dr. Herman Brijder. Zijn standaardwerk over de Nemrud deed mij het artikeltjes schrijven over de berg weer oppakken. Veel van bovenstaande informatie is op zijn onderzoek gebaseerd.
NEMRUD DAGI, recent archaeological research and conservation activities in the tomb sanctuary on mount Nemrud, is uitgegeven door De Gruyter Inc., Bosten/Berlijn.
ISBN: 978-1-614551-713-9