Ereveld Grebbeberg

Een lang gekoesterde wens van me ging eindelijk in vervulling. Het was er nooit van gekomen, maar ik wilde altijd al het militair ereveld op de Grebbeberg bezoeken.
Direct na de capitulatie werd onder leiding van de Duitse bezetter begonnen met de aanleg van het grafveld voor de omgekomen soldaten -388 volgens de registers- tijdens de slag om de Grebbeberg. Aanvankelijk werden ook Duitse soldaten -ongeveer150-  hier begraven. Na de de bevrijding werden zij bijgezet op de Duitse begraafplaats in Ysselsteyn.
Bij de ingang staat het Nationale Legermonument. Dit gedenkteken, dat naar een ontwerp van ir. J.J.P. Oud door J.A. Raedecker en zijn zoon is gemaakt, bestaat uit een wit natuurstenen kruis met aan weerszijden een gebeeldhouwde liggende leeuw van kalksteen (Vaurion). Het monument is geplaatst op een rechthoekig voetstuk. De tekst op de voorzijde van het voetstuk luidt: ‘DEN VADERLANT GHETROUWE’. Op de achterzijde van het voetstuk staat: ‘BLIJF ICK TOT IN DEN DOOT’. 
Sinds 1946 worden op de Grebbeberg ook militairen (her)begraven die tijdens de meidagen van 1940 elders in Nederland zijn omgekomen. De begraafplaats telt nu meer dan 800 graven.
Het geheel is prachtig onderhouden, zij die gevallen zijn verdienen het!

Geen bezoek waard

Van de  buitenkant lijkt het heel wat. Het gebouw van het bezoekerscentrum Grebbelinie in Renswoude. Het ziet er mooi uit en is gebouwd op het terrein van het voormalig fort Buursteeg. Voor iemand die van de Tweede Wereldoorlog iets af weet, is de tentoonstelling een zware tegenvaller. Het geheel bestaat uit twee expositieruimtes. In het onderste gedeelte moest ik wachten tot dat de vrijwilliger boven klaar was met zijn uitleg. De man liet drie plaatjes zien over de ontstaansgeschiedenis. Daarna mocht ik verder. De teksten aan de wanden waren zeer onduidelijk te lezen, de vitrines laag en onoverzichtelijk. De originele brieven niet te lezen en de verlichting slecht. De nagebouwde stelling te modern en de kazemat (met slechte camouflagekleuren) voorzien van een pvc-buis als kanon. Beneden gekomen zag ik dat het restaurant groter was dan het hele museum. Een tegenvaller dus, maar wel een mooie omgeving. 

Nebraschijf

Dankzij mijn archeologische vriend Fokke mocht ik bij de opening van de tentoonstelling over de Nebraschijf aanwezig zijn. Omdat het museum waar het permanent tentoongesteld is verbouwd wordt mocht het archeologisch unieke object op reis.
De met goud ingelegde bronzen hemelschijf is in 1999 gevonden in Nebra in de Duitse deelstaat Saxen-Anhalt. De schijf dateert van circa 1750 v.Chr. en is rond 1600 v.Chr. als offer in de grond begraven. De Nebraschijf toont de eerste realistische weergave van de nachtelijke lucht. De hemel is natuurgetrouw met sterren als stralende punten afgebeeld en niet als goden of mythische dieren. De schijf diende waarschijnlijk als een soort van kalender en laat zien dat men in de bronstijd over kennis van de sterrenhemel beschikte. 
De tentoonstelling in het Drents museum is schitterend vormgegeven. Het kleurgebruik en de projectie op de wanden is een lust voor het oog. Er wordt een prachtig beeld gegeven van hoe de mens in de bronstijd tegen de sterrenhemel aankeek en daaruit haar conclusies trok.

Een Pyramide in Nederland 

We kennen allemaal de piramides in Egypte en Soedan. Daarbuiten zijn ze nooit gebouwd, behalve dan in ons land. De Franse generaal Auguste de Marmont richt in 1804 een legerkamp op bij  het huidige Austerlitz, waar hij verschillende bataljons samenvoegt tot een leger van 18.000 man, bedoelt om een invasie van de Engelsen af te slaan. Deze hadden in 1799 al een poging gedaan -in de kop van Noord-Holland) en toen was de aanval slechts met de grootste moeite afgeslagen. In de herfst van 1804 laat hij zijn soldaten  een piramide (frans: Pyramide) bouwen. De soldaten zijn op dat moment klaar met hun oefeningen en de generaal meent dat het bouwen van een piramide een nuttige en goede bezigheid is. De Marmont had met Napoleon in Egypte gevochten en kende daardoor de piramides. Hij had de bedoeling om een beeld van de keizer er bovenop te plaatsen, zover is het niet gekomen. Hij moest weer op veldtocht. Met Napoleon versloeg hij de Russen en de Oostenrijkers bij het plaatsje Austerlitz in Zuid-Duitsland. Koning Lodewijk Napoleon -de eerste koning van Nederland!- veranderde de in de volksmond bekend staande Pyramide van Marmont in de Pyramide d’Austerlitz, als eerbetoon aan deze overwinning. Het dorpje in de buurt kreeg dezelfde naam.
Toen ik de piramide bezocht, was het druk. Een speeltuin in de buurt en een herberg (deels uit 1800) zorgt voor een leuk familie uitje. Minpuntje: het informatiecentrum was dicht wegens gebrek aan vrijwilligers. Maar des ondanks is het zeker de moeite waard de steile klim naar de top van de piramide te maken. Wat een fantastische belevenis en uitzicht. 

De bommen van Berend

Op 28 augustus viert de stad Groningen haar 350 ontzettingsjaar. In het zgn. rampjaar 1672 droop de Bisschop van Munster na een tevergeefse belegering van de stad af. Dit jaar zijn er vanwege het “jubileumjaar” extra veel activiteiten. En er is een grote vraag naar de projectielen die “Bommen Berend” op de stad heeft afgeschoten. In het Noordelijk Archeologisch Depot hebben de medewerkers diverse kanonskogels -uit verschillende tijden- verzameld om hieraan te voldoen.
Deze keer worden ze op vreedzame wijze bezorgd.

Rembrandt in Assen

In het Rijksmuseum in Amsterdam heb ik mij menig maal staan te vergapen aan de Hollandse meesters. In het bijzonder aan de schilderijen van Rembrandt. Maar altijd moest ik de schilderijen delen met tientallen anderen. 
Niet in Assen! Voor een paar minuten stond ik alleen voor het meesterwerk “De vaandeldrager”. Het vorig jaar door de staat voor € 175,- miljoen aangekochte schilderij, is op tournee. In elke provincie verblijft het een maand, waarna het een definitieve plaats krijgt in het Rijksmuseum.
Ik had het schilderij al vele malen op een foto gezien, maar dat is “prutswerk” vergeleken met het oog in oog staan met Rembrandts portret van de vaandeldrager. Ik werd er stil van en dan ook nog zonder iemand om me heen!! Een onvergetelijk moment, helaas van korte duur.
Gaat dat zien! 

Thuis tussen de zoden

Rijdend door het prachtige landschap van Noord-Friesland valt onmiddellijk het weidse vergezicht, de smalle en kronkelige wege, de mooie luchten en altijd de beschermende dijk. Alleen daarom raad ik al een bezoek aan dit door mij “vergeten” gebied aan. 
Al dwalend kwam ik in het kleine plaatsje Firdgum. Hier hebben vrijwilligers in samenwerking met de Rijksuniversiteit van Groningen een zodenhuis nagebouwd. Tussen de 4e en 8e eeuw waren dat de standaardhuizen voor de boerenbevolking in dit deel van Friesland. Dijken bestonden er nog niet, men woonde op terpen in dit kweldergebied.
Op de website over het zodenhuis staat o.a. geschreven: “Voor de bouw van hun huizen, gebruikten ze zoden van de kleiige graslanden. Archeologische opgravingen laten zien dat het zodenmateriaal ook werd benut voor dijken, waterputten en gebouwen. Het ontwerp dateert uit 700 n. Chr. Uit onderzoek blijkt dat deze gebouwen veel overeenkomsten vertonen met de houten Drentse versie uit dezelfde periode. Er is gekozen voor een stalgebouw met dakdragende muren van zoden. Naast de stalboxen met een mestgoot is er een gangpad. De reconstructie in Firdgum is een wetenschappelijk experiment. Het museum benut het zodengebouw als extra, leerzame attractie. Voor scholen, verenigingen en particulieren de uitgelezen mogelijkheid om te zien hoe de voorvaderen in dit gebied woonden.”
Helaas voor mij, het huis was gesloten. Slechts in het weekend is het geopend. Maar ook van de buitenkant is het huis een bezoek waard.

Hogebeintum

Op deze hoogste terp van Friesland staat een alleraardigst kerkje. In 2015 is zij langdurig gerestaureerd. Toentertijd was er volop gelegenheid voor aanvullend archeologisch onderzoek. In de vorige eeuw en daarvoor tijdens de afgraving ten behoeve van de vruchtbare terpaarde zijn ook veel archeologische ontdekkingen gedaan. De terpenvereniging heeft een prachtig boek uitgegeven “Nieuw en oud onderzoek in Hogebeintum” waarin alle beschikbare gegevens – van lang geleden tot heden – zijn verwerkt.
Mijn reden om daar een bezoekje te brengen was het nieuwe bezoekerscentrum. Helaas had ik net de meeste natte dag van de verder zeer droge zomer uitgezocht. De regen plensde onafgebroken uit de hemel, zodat een rondgang om de terp door mij achterwege werd gelaten.
Het bezoekerscentrum is zeer de moeite waard. Niet in de laatste plaats vanwege het “terpgebak” en de koffie. In de tentoonstellingsruimte krijgt u een schitterend overzicht door middel van grondboringen van de opbouw van de terp. Diverse archeologische vondsten zijn er te bewonderen. Puntje van kritiek. Het bezoekerscentrum is niet zo groot. De archeologische opstelling lijkt permanent, zodat ik me afvraag of ik bij een volgend bezoek iets nieuws te zien krijg.
Het centrum wordt bemenst door bevlogen vrijwilligers, zij verzorgen ook een rondleiding over de terp. Een echte aanrader, zoekt u wel iets droger weer uit!

Krijgertje is een blijvertje

Onlangs verblijdden mijn buren -Henk en Gea- mij met een bijltje. Veertig jaar geleden hadden ze een bezoek gebracht aan de Tollund man in museum Silkeborg. Zijn perfect gemummificeerde lichaam valt daar te bewonderen. De man stierf door ophanging/verstikking tussen 405 en 385 jaar voor Christus. 
In het museum verkochten ze ook artefacten. In Denemarken mogen archeologische voorwerpen die niet gerelateerd kunnen worden aan een vindplaats, verkocht worden. Henk en Gea zagen het zgn. Ertebølle bijltje liggen, als aandenken aan hun reis kochten ze het. Het bijltje dateert uit de periode 5300-4000 jaar voor Christus. Dus in het Laat-Mesolithicum! In Nederland is de Swifterbantcultuur nauw aan haar verwant.
Het bijltje vertoont sporen van gebruik, een paar stukjes zijn daarbij afgeknapt van het geheel. Maar wat kan het schelen, ze blijft -ondanks het matige vuursteen- mooi en verdient een plekje in mijn vaste collectie. 

Verteller van het Oude als vos

Deze maand mocht ik als vuursteenbewerker voor “vos” spelen tijdens de vossenjacht van de Jan Thiesschool in Rolde. Op een grasveld, aan de rand van een uitloper van een beekdalletje, mocht ik mijn kunsten vertonen. Op de eenzame momenten (zie foto) kon ik in het zonnetje de mooiste 🙂 prehistorische artefacten namaken. Meer dan drie uur heb ik zo gezeten, af en toe ruw gestoord door de vraag: “Bent u een vos?” Bijna 250 leerlingen van de school passeerden mijn werkplaats. Vuursteentje mee en maar weer door. Zij een topdag, ik een topdag! 

Vuursteen bewerken in Groningen

Maandag 18 april (Tweede Paasdag) geeft ArcheoFlint demonstraties vuursteen bewerken. Op deze dag organiseert Geologische Vereniging “Het Kristal” een mineralen en fossielenbeurs in sporthal “De Brug” (Donderslaan 161, Groningen). ArcheoFlint is gevraagd ook de kinderen te vermaken. Zij maken bij ons speer en pijlpunten uit de prehistorie. Dus als u tijdens de Paasdagen eens iets anders wilt, kom dan gerust langs. 

Rijckholt, een rijke collectie! (deel 6)

Eerder in mijn (ouder)nieuws heeft u al kunnen lezen dat ik samen met de VAEE (experimentele archeologie) bezig ben een vuursteen collectie in kaart te brengen en te beschrijven. De artefacten stammen uit diverse opgravingen bij de vuursteenmijnen van Rijckholt. Destijds doorgevoerd door de bekende archeologen Waterbolk en Van Giffen zijn doorgevoerd. De vondsten waren ondergebracht bij de RUG, alwaar ze te veel ruimte in beslag namen. Toen de VAEE gevraagd werd de artefacten onder haar hoede te nemen, konden wij geen “nee” zeggen. Vanaf het begin was duidelijk dat we er een goede bestemming voor moesten vinden. Tot het zover was, zijn we bezig geweest de collectie te beschrijven. Helaas gooide Corona roet in het eten, slechts een kwart van de artefacten is door ons gedetermineerd. De perfecte bestemming is gevonden, ze gaan terug naar Rijckholt! Daar wordt een bezoekerscentrum ingericht met een archeologisch deel. Inmiddels hebben we ze overgedragen aan de Stichting D.C. van Schaik. 
Samen met vriend Ernest toog de Verteller van het Oude naar Limburg om een dagje mee te helpen met de beschrijving van de artefacten. Het zal zeker niet de laatste keer zijn. Doel is de collectie toegankelijk te maken voor toekomstige onderzoekers. Bovendien willen we een catalogus maken voor de permanente tentoonstelling. 
Meer lezen over de collectie en de mijnen doet u op de zeer informatieve website: verbouwing.vuursteenmijn.nl 

Neanderthaler museum