In het vroege voorjaar van 2000 was ik met een aantal collega’s van ARC bv (opnieuw) aan het opgraven op de Noordbarger es te Emmen, voorafgaand aan de nieuwbouw van Wildlands. Dit keer ging het om het opgraven van een bouw- en toegangsweg vanaf de Ermerweg in het zuiden naar de nieuwbouwlocatie aan de noordkant van de es. Het wegcunet had een breedte van 7 m en met de gemeente en provincie was afgesproken dat, wanneer we archeologische sporen en vondsten zouden aantreffen, we deze 7 m mochten uitbreiden tot 14 m. Al snel werd aan de zuidkant van het cunet een aantal crematies en kringgreppels aangetroffen: de restanten van een klein urnenveld uit de periode late bronstijd-vroege ijzertijd. Bij het uitbreiden van onze opgraafput tot een breedte van 14 m vonden we naast nog meer crematies echter ook nog iets anders: een grote, brede, halfronde cirkel met een diameter van circa 13 m. De crematies lagen hier omheen en gelijk rees het vermoeden dat we hier te maken hadden met een restant van een grafheuvel.

Na overleg met de provincie en de gemeente werd besloten op deze locatie opnieuw de opgraafput uit te breiden en de gehele grafheuvel op te graven. In de grafheuvel -want dat bleek het inderdaad te zijn- lagen drie begravingen: twee inhumaties en één brandskeletgraf. Bij een brandskeletgraf wordt een grafkuil gegraven met de afmetingen als van een inhumatiegraf, maar wordt de dode verbrand en worden de crematieresten in de grafkuil uitgestrooid. Het brandskeletgraf betrof het centrale, en daarmee het belangrijkste, graf in de heuvel. Naast deze centrale positie, geven ook de andere wijze van begraven en het feit dat met de dode een bronzen armband was mee verbrand, aan dat dit graf anders was dan de overige bijzettingen.

De twee inhumatiegraven waren, op basis van de lichaamslengte, van een volwassene en van een kind. Beide waren gestrekt op de rug begraven, in de bodem waren de lijksilhouetten nog goed zichtbaar. Van beide overledenen waren de omtrek van het hoofd en de schouders goed te zien en van de volwassene ook de positie van de benen. In de grafkuilen lagen verder veldkeien. Mogelijk waren de doden in uitgeholde halve boomstammen begraven en diende de keien ervoor dat deze niet gingen kantelen in de kuilen.

De grafheuvel was omringd door een vrij diepe greppel: de halfronde cirkel waaraan we de grafheuvel in onze eerste uitbreiding hadden herkend. Op basis van de kenmerken van de heuvel en de manier van bijzetten van de doden dateert de heuvel uit de midden-bronstijd, circa 1500 v.Chr. Het betreft een zogeheten ‘familiegrafheuvel’. De heuvel moet destijds een speciale plek zijn geweest, een plek waar de voorouders werden vereerd. In de heuvel zelf is een nabijzetting gevonden, een urn met crematieresten uit de overgang late bronstijd- vroege ijzertijd, en rondom de heuvel werd dus ook in deze periode een klein urnenveld aangelegd.

Wanneer mij wordt gevraagd wat mijn meest speciale vondst is van de afgelopen ruim twintig jaar dat ik als archeoloog werkzaam ben, noem ik altijd deze. De verrassing van de vondst, de gaafheid van de heuvel, het feit dat je nog zo duidelijk de afdrukken van de doden kon zien en documenteren die hier 3500 jaar geleden werden bijgezet maakt dit voor mij nog steeds het onderzoek dat het meeste indruk op me heeft gemaakt. In de jaren daarna hebben we vrijwel de hele Noordbarger es opgegraven en hebben we de bij de grafheuvel/ het urnenveld bijbehorende nederzettingen aangetroffen. Dit maakt het belang van deze locatie voor de mensen destijds alleen meer duidelijker.

In mijn tuin heb ik nog een tastbaar aandenken aan dit onderzoek liggen: een aantal van de veldkeien die in de grafkuilen lagen. Ze markeren nu de graven van onze huisdieren die in de loop der jaren zijn gaan hemelen. Zo worden deze stenen nu ongeveer voor hetzelfde doel gebruikt als 3500 jaar geleden..

Miranda de Wit

 

De Verteller van het Oude ontmoette Miranda voor het eerst in 2013 tijdens een opgraving in Midlaren. Nadien heb ik onder haar inspirerende leiding vele grote en fantastische opgravingen in Drenthe mogen meemaken. En jazeker, ook op de Noordbarger es heb ik geholpen. Memorabel voor me, want ik heb daar mijn eerste grote stuk bronsblik opgegraven. Tegenwoordig is Miranda senior archeoloog bij MUG ingenieursbureau in Leek. 

 

Klik hier voor meer verhalen van (amateur)archeologen en hun vondsten. 

 

 

 

 

 

 

 

 

keyphrase: midden-bronstijd, midden-bronstijd, midden-bronstijd, midden-bronstijd, midden-bronstijd