Gedenken van onze doden bij prehistorische grafmonumenten in Drenthe

hunebed De Papeloze kerk bij Schoonoord, een van de (deels) gerestaureerde grafmonumenten van Nederland uit de prehistorie. (foto: Fred van den Beemt)Tijdens een excursie van een basisschool naar het hunebed De Papeloze kerk bij Schoonoord vertelt een 10-jarige leerling dat deze plek bij het hunebed voor hem een heel belangrijke plaats is. Geert Jan, zoals hij heet, zegt dat hij hier samen met zijn ouders, broer, zus, ooms en tantes jaarlijks bijeenkomt om zijn opa en oma te gedenken. Geert Jan vertelt dat de as van de crematie van zijn oma en opa rondom het hunebed is uitgestrooid. Twee keer per jaar, op de verjaardagen van opa  en oma gaan zij naar deze plek en leggen zij bloemen bij het hunebed. Maar…. vervolgt Geert Jan, de binding met het hunebed is nog sterker want ook zijn hondje ligt hier begraven. Met een ernstig en verdrietig gezicht wijst hij de plek aan waar zijn hondje ligt.

Een aantal jaren geleden werd ik benaderd door de dochter van een amateurarcheoloog uit het westen van het land. Zij vertelde dat haar vader was overleden en dat zijn laatste wens was om zijn as uit te laten strooien bij het hunebed van Balloo. Wat een paar weken later inderdaad in het bijzijn van de familie gebeurde. Jaarlijks gaat de familie naar het hunebed van Balloo om hem te gedenken op de plaats waar zij hun dierbare zijn laatste rustplaats hebben gegeven.

Het verhaal van Geert Jan en van de amateurarcheoloog staat niet op zichzelf. Bij het bezoeken van hunebedden en grafheuvels vind je regelmatig relicten in de vorm van crematieresten, of van bloemen, kaarsen, steentjes, kruisen en andere attributen, daar neergelegd door nabestaanden op de plek waar hun dierbare is uitgestrooid. De vraag is waarom mensen van nu hunebedden en grafheuvels kiezen als laatste rustplaats en er crematieresten uitstrooien. Waarom juist daar?

Een duidelijk antwoord is niet in alle voorkomende gevallen te geven. Was het de laatste wens van de overledene om op zijn of haar favoriete plek uitgestrooid te willen worden? Dat is onder meer wel gebeurd met de crematie van de amateurarcheoloog uit het westen van het land. Hij had de familie verteld dat hij een bijzondere herinnering had aan de plek bij het hunebed van Balloo en daar uitgestrooid wilde worden.

De familie van Geert Jan heeft de plek gekozen van hunebed De Papeloze kerk omdat zijn opa in de jaren ’50 meegewerkt heeft aan de reconstructie van het hunebed. 

En zo zijn er meer verklaringen te geven maar we kennen deze meestal niet. We kunnen wel stellen dat grafheuvels en hunebedden een aantrekkingskracht hebben om daar geliefden achter te laten.

Hunebedden en grafheuvels zijn belangrijke plekken voor de prehistorische mens geweest. In de loop van de eeuwen hebben zij hun dierbaren erin of de as in een urn in de heuvel bijgezet. Een voorbeeld hiervan is de vondst van twee klokbekers van de mensen van de Klokbekercultuur (ongeveer 2200 v.Chr.) in het hunebed D15 van Loon. Daar werden de bekers 1000 jaar na de bouw van het hunebed meegegeven aan de dode(n).  Er zijn grafheuvels die in verschillende ver uit elkaar liggende periodes zijn opgehoogd en zijn gebruikt voor latere bijzettingen van doden die behoren tot een andere opvolgende cultuur.  Naast de functie begraafplek lijken de grafheuvels ook te zijn gebruikt voor verering.

Gesteld kan worden dat hunebedden en grafheuvels plekken zijn waar al eeuwen wordt begraven, crematies worden bijgezet, as wordt verstrooid en overledenen worden herdacht. Ook dit kan een motivering zijn om de as van de overleden dierbaren bij de prehistorische grafmonumenten uit te strooien.

Twee grafmonumenten: hunebed Loon, kruis en bloemen (foto: Fred van den Beemt) Hunebed D15 Loon, een houten kruis, een roos en een witte kiezel.
Hunebed D15 Loon, een houten kruis, een roos en een witte kiezelHunebed D15 Loon, een houten kruis, een roos en een witte kiezel. 
Een bloem op een grafheuvel in het Kniphorstbos bij AnlooEen bloem op een grafheuvel in het Kniphorstbos bij Anloo.
Een rood/zwart lint achtergelaten op de hoogste grafheuvel van Kampsheide bij Rolde Een rood/zwart lint achtergelaten op de hoogste grafheuvel van Kampsheide bij Rolde.
Uitgestrooide crematie nabij de hoogste grafheuvel Kampsheide bij RoldeUitgestrooide crematie nabij de hoogste grafheuvel Kampsheide bij Rolde.
Bij een van de grafheuvel in het “Bos van Duintjer” bij Rolde liggen twee grafmonumenten; betonnen harten. Eén met de letter “JW” en de andere met een letter ”J” De betekenis van de initialen moeten nog worden achterhaald. (foto: Fred van den Beemt)Bij een van de grafheuvel in het “Bos van Duintjer” bij Rolde liggen twee betonnen harten. Een met de letter “JW” en de andere met een letter ”J” De betekenis van de initialen moeten nog worden achterhaald.
Bij een van de grafheuvel in het “Bos van Duintjer” bij Rolde liggen twee betonnen harten.
hunebed D16 van Balloo - vergane rode rozen In hunebed D16 van Balloo werden deze bijna vergane rode rozen aangetroffen.

Tekst: Fred van den Beemt

Fred van den Beemt (fbeemt) op Pinterest 

Fred heeft zijn sporen in de archeologie ruimschoots verdient. Deze Archeologievrijwilliger -zoals hij zichzelf noemt- is secretaris van het AWN en houdt zich tegenwoordig o.a. bezig met het enthousiast maken van de jeugd voor de prehistorie. Vol passie en gedrevenheid geeft Fred de cultuur van onze voorouders door.
De Verteller van het Oude maakt een diepe buiging!

Freds verhaal is eerder verschenen op de website van het hunebedmuseum in Borger.

 Klik hier voor meer verhalen van (amateur)archeologen en hun vondsten. 











keyphrase: grafmonumenten, grafmonumenten, grafmonumenten

Laat u inspireren door mijn verhalen uit het verleden!